آنوریسم عروق مغزی

آنوریسم‌های مغزی اغلب وقتی که پاره می‌شوند آشکار می‌شوند، زمانی که باعث خونریزی در مغز و یا فضای نزدیک اطراف مغز می‌شوند که فضای زیر عنکبوتیه (فضای ساب آراکنوئید) نامیده می‌شود و باعث خونریزی ساب آراکونوئید می‌شوند. خونریزی ساب آراکونوئید ناشی از یک آنوریسم مغزی پاره شده می‌تواند منجر به سکته مغزی، آسیب مغزی و مرگ شود. اهداف اصلی درمان به محض اینکه آنوریسم پاره شد، متوقف کردن خونریزی و آسیب دائمی بالقوه به مغز و کاهش خطر بازگشت است. برای جلوگیری از پارگی، بعضی از آنوریسم‌های پاره نشده‌ی مغز گاهی اوقات تحت درمان قرار می‌گیرند.

آنوریسم زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره شریان ضعیف شود و موجب ایجاد برآمدگی‌های غیر طبیعی گردد. این برآمدگی می‌تواند منجر به پارگی و ایجاد خونریزی داخلی شود. اگرچه آنوریسم در هر بخشی از بدن شما ممکن است اتفاق افتد، اما شایع‌ترین آنوریسم در مغز، آئورت، پاها و طحال رخ می‌دهد.

عوامل بروز آنوریسم

اگر چه علت دقیق بروز آنوریسم مشخص نیست، اما عوامل خاصی به بروز این بیماری کمک می‌کنند. به عنوان مثال، بافت آسیب دیده در شریان‌ها می‌تواند نقش مهمی را در ایجاد آنوریسم ایفا کند. شریان‌ها می‌توانند از طریق انسداد مانند تجمع رسوبات چربی، صدمه ببینند. این مواد تجمع یافته می‌توانند موجب گردند تا قلب برای پمپ کردن سخت‌تر از میزان مورد نیاز کار کند تا خون را از چربی‌های تجمع یافته عبور دهد. این فشار می‌تواند به علت افزایش فشار به سرخرگ‌ها آسیب برساند.

تصلب شرایین یا آترو اسکلروز

بیماری آترواسکلروز همچنین می‌تواند منجر به بروز آنوریسم شود. در افراد مبتلا به بیماری آترواسکلروز نوعی پلاک در شریان‌ها شکل می‌گیرد. این ساختار به دلیل تجمع مواد سختی به نام پلاک است که باعث آسیب رساندن به عروق و مانع از جریان یافتن آزادانه‌ی خون می‌شود.

فشار خون بالا

فشار خون بالا یکی از دلایل مهم ایجاد آنوریسم است. نیروی خون شما که از طریق رگ‌های خونی جریان می‌یابد، از طریق میزان فشار آن روی دیواره‌های شریانی اندازه گیری می‌شود. اگر فشار بیش از حد نرمال افزایش یابد، ممکن است عروق خونی را بزرگ یا تضعیف کند. فشار خون برای یک بزرگسال در حالت طبیعی در مقیاس 120 روی 80 میلیمتر جیوه است. فشار خون بالا می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی، رگ‌های خونی و مشکلات گردش خون را افزایش دهد. فشار خون بالاتر از حد معمول، اما در نظر داشته باشید لزوماً شما را در معرض خطر آنوریسم قرار نمی‌دهد.

انواع آنوریسم

انواع آنوریسم ممکن است در هر جایی از بدن رخ دهد، اما شایع‌ترین مکان‌های وقوع آنوریسم عبارتند از:

مغز

آنوریسم مغزی می‌تواند در هر اندازه‌ای باشد. این نوع از آنوریسم اغلب در رگ‌های خونی عمق مغز ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است علائم یا نشانه‌ای نداشته باشد. شما حتی ممکن است ندانید که به آنوریسم مبتلا هستید. آنوریسم مغزی ممکن است موجب خونریزی مغزی در بیش از 3 درصد افراد مبتلا شود.

آئورت

آئورت بزرگترین رگ خونی در بدن است. آئورت از بطن چپ قلب شروع می‌شود و به سمت شکم کشیده می‌شود و سپس در هر دو پا انشعاب می‌یابد. آئورت یک محل شایع برای وقوع آنوریسم شریانی است. آنوریسم در حفره قفسه سینه آنوریسم سینه‌ای آئورت نامیده می‌شود. آنوریسم آئورت شکمی شایع‌ترین نوع است. در موارد نادر، هم قفسه سینه و هم شکم می‌توانند تحت تأثیر آسیب شریانی قرار بگیرند.

مناطق دیگر

شما همچنین ممکن است به آنوریسم آئورت در پشت زانوی خود، طحال و یا روده مبتلا شوید.

علائم آنوریسم مغزی پاره شده

هنگامی که یک آنوریسم مغزی پاره می‌شود، که خونریزی ساب آراکونوئید نامیده می‌شود، اغلب مردم از بدترین سردرد زندگی خود شکایت دارند. دیگر علائم آنوریسم مغزی پاره شده عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• سفتی گردن یا گردن درد
• تاری دید یا دوبینی
• درد بالا و پشت چشم
• مردمک چشم متسع شده
• حساسیت به نور
• از دست دادن حس

علائم آنوریسم مغزی پاره نشده

اکثر آنوریسم‌ها بدون علامت هستند، به خصوص آنهایی که کوچک هستند. گاهی اوقات، آنوریسم‌های بزرگ ممکن است منجر به علایم زیر در ارتباط با فشار بر روی مجاور مغز یا اعصاب شوند:

• کمبودهای دید محیطی (اختلال میدان بینایی)
• مشکلات پردازش یا فکر کردن
• مشکلات گفتار
• مشکلات ادراکی
• تغییرات ناگهانی در رفتار
• از دست دادن تعادل و هماهنگی
• کاهش تمرکز
• مشکل حافظه کوتاه مدت
• خستگی

از آنجایی که علائم آنوریسم مغزی همچنین می‌توانند با سایر بیماری‌های پزشکی مرتبط باشند، نورو رادیولوژی تشخیصی به طور مرتب برای شناسایی آنوریسم‌های پاره شده و یا پاره نشده مغز استفاده می‌شود.

افراد در معرض خطر

نوع آنوریسمی که می‌تواند بر شما تأثیر بگذارد بستگی به عوامل خطر خاص دارد. خطر ابتلا به آنوریسم در مردان بیشتر از زنان است. افراد بالای 60 سال نیز در معرض خطر ابتلای بیشتری به این بیماری هستند. عوامل احتمالی دیگر عبارتند از:

• رژیم غذایی با چربی و کلسترول بالا
• سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات قلبی، از جمله بیماری‌های قلبی و حمله قلبی
• سیگار کشیدن
• چاقی
• بارداری، که ممکن است خطر ابتلا به آنوریسم طحال را افزایش دهد.

عوامل افزاینده خطر ایجاد آنوریسم

جنس زن، سن بالا، مصرف سیگار و الکل، فشار خون، بیماری‌های ژنتیکی مانند کلیه پلی کیستیک، سندرم مارفان و سندرم اهلرزدانلوس جز فاکتورهای خطر برای ایجاد آنوریسم مغزی می‌باشند.

فاکتور خطر پاره شدن آنوریسم

سن بالای ۶۰ سال، جنسیت زن، مصرف سیگار، نژاد ژاپنی یا فنلاندی، سایز آنوریسم بیشتر از ۵ میلی متر، آنوریسم علامتدار و آنوریسم گردش خون خلفی و سابقه خانوادگی پارگی آنوریسم.

روشهای تشخیص آنوریسم

آنوریسم مغزی در حدود 1-2 درصد هر ساله پاره می‌شود اما اندازه، محل و سابقه‌ی پارگی آنوریسم قبلی متفاوت است. متأسفانه اکثر آنوریسم‌ها بعد از پاره شدنشان تشخیص داده می شوند. گاهی اوقات، آنوریسم‌های بزرگ می‌توانند با تغییرات دید، درد بالا و پشت چشم، فلج عصب، سردرد موضعی، درد گردن، تهوع و استفراغ یا سایر نشانه‌های عصبی همراه باشند. خوشبختانه، تعداد روز افزون آنوریسم‌ها به دلیل پارگی قبلی یافت می‌شوند زیرا سی تی (توموگرافی کامپیوتری) و ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) در حال حاضر به طور رایج برای ارزیابی بیماران مبتلا به این عارضه‌های استفاده می‌شوند. اینها روش‌های غیرتهاجمی هستند که یک متخصص رادیولوژی برای دیدن رگ‌های خونی در سر استفاده می‌کند. پزشک معالج تعیین خواهد کرد که بهترین گزینه برای هر بیمار چیست. ام آر آی شامل خطرات تابش یا کنتراست نیست، در حالی که سی تی وضوح و رزولوشن بهتر ارائه می‌دهد و برای برنامه‌ریزی عمل بهتر است. بیمارانی که مشکوک به آنوریسم پاره شده هستند معمولا سی تی اسکن سر و یک سیتی آنژیوگرام انجام می‌دهند که خونریزی ساب آراکونوئید و آنوریسم را نشان می‌دهد. در حالی که سی تی آنژیو و ام آر آنژیو می‌توانند بسیاری از آنوریسم‌ها را نشان دهند، بیشتر بیماران مبتلا به آنوریسم به یک آنژیوگرام مغزی برای تشخیص قطعی و تعیین بهترین درمان نیاز دارند. آنژیوگرام یک روش تهاجمی است که طی آن یک لوله انعطاف پذیر (کاتتر) را از طریق یک شریان از کشاله ران (شریان فمورال) به عروق مغز هدایت می‌کند. یک رنگ مایع یا ماده کنتراست به داخل رگ تزریق می‌شود و تصاویر با یک فلورسکوپ گرفته می‌شوند. آنوگرام تصاویر بسیار دقیق از محل، اندازه و شکل آنوریسم می‌دهد. تمام این اطلاعات برای ایجاد بهترین گزینه برای هر بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اتفاقات پس از پاره شدن

به سه مرحله تقسیم می‌گردد:

• مرحله پیش بیمارستانی:این مرحله اغلب نادیده گرفته می‌شود و میزان مرگ در این مرحله ۳ تا ۱۸ درصد می‌باشد.
• مرحله کوتاه مدت:از زمان بستری تا ۶ ماه. در این مرحله علل مرگ بیماران شامل خونریزی مجدد، وازواسپاسم، هیدروسفالی و عوارض پزشکی می‌باشد. میزان شیوع مرگ در این مرحله به گرید بالینی و وضعیت هوشیاری بیمار هنگام بستری ارتباط دارد بطوریکه در گرید ۱ (بیمار با هوشیاری خوب و خونریزی اندک ) میزان مرگ ۱۵ درصد و در گرید ۵ (هوشیاری پایین و خونریزی بیشتر) میزان مرگ ۹۵ درصد خواهد بود.
• مرحله دراز مدت:بعد از ۶ ماه

در این مرحله خطر خونریزی مجدد وجود دارد و خطر آن بین ۲ تا ۳ درصد می‌باشد.

راههای درمان

آنوریسم‌های کوچکی که به موقع تشخیص داده می‌شوند و علایمی ایجاد نمی‌کنند، نیازی به درمان ندارند. سایر آنوریسم‌ها باید درمان شوند. اهداف درمان عبارتند از:

• جلوگیری از پیشرفت آنوریسم
• جلوگیری یا از بین بردن آسیب وارد شده به سایر ساختارهای بدن
• پیشگیری یا درمان یک پارگی
• اجازه دادن به شما برای ادامه انجام فعالیت‌های روزمره طبیعی

پزشک شما ممکن است آزمایش‌های معمول را برای اطمینان از پیشرفت آنوریسم انجام دهد. این روش‌ها معمولاً برای آنوریسم‌هایی که کمتر از 5 سانتیمتر (حدود2 اینچ) هستند، استفاده می‌شوند. این که شما چه اندازه نیاز به آزمایش دارید (به عنوان مثال، هر چند ماه یا هر سال) بر اساس اندازه آنوریسم و سرعت رشد آن دارد. هر چه آنوریسم سریع‌تر رشد کند و بزرگتر باشد، نیاز به معایناتی با فواصل کمتر است.

دارو

اگر شما مبتلا به آنوریسم آئورت هستید، پزشک ممکن است قبل از عمل جراحی یا به جای جراحی داروهایی را تجویز کند. داروها برای کاهش فشار خون، آرام کردن رگ‌های خونی و کاهش خطر پارگی آنوریسم استفاده می‌شوند. بتا بلاکرها و مسدود کننده‌های کانال کلسیم معمولاً از داروهای مورد استفاده و قابل تجویز هستند.

عمل جراحی

اگر آنوریسم شما به سرعت در حال رشد است یا در معرض خطر پارگی یا انسداد می‌باشد، پزشک ممکن است انجام عمل جراحی را توصیه کند. جراحی آنوریسم مغزی به طور خاص توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود.

انواع روش‌های جراحی آنوریسم

اولین روش، جراحی کلیپینگ clipping است. این روش جراحی شامل استفاده از یک کلیپ فلزی کوچک است که به انتهای آنوریسم متصل می‌گردد. این عمل جریان خون را به آنوریسم را متوقف می‌کند و همچنین مقداری از فشار را آزاد می‌کند. روش جراحی کلیپینگ بهتر است برای آنوریسم های بزرگتر استفاده شود.

نوع دیگری از عمل جراحی اندووسکولار کویلینگ coiling  نامیده می‌شود. این روش جراحی نسبت به روش کلیپینگ ملایم‌تر است. در عمل جراحی اندووسکولار کویلینگ یک لوله کوچک به داخل شریان وارد می‌شود و از طریق بدن به داخل آنوریسم فرستاده می‌شود. سپس، یک سیم کوچک از طریق لوله به درون آنوریسم فرستاده می‌شود. کویل سیم در آنوریسم جریان خون را متوقف و خون را لخته می‌کند. لخته شدن آنوریسم را می‌بندد و از رشد آن جلوگیری می‌کند. همچنین، اگر شما سیگاری هستید، آنوریسم احتمالاً به پارگی می‌انجامد، بنابراین ترک سیگار در صورت ابتلا به آنوریسم بسیار مهم است. درمان دیگر آنوریسم این است که فشار خون و سطح کلسترول تحت کنترل نگه داشته شود. افرادی که دارای فشار خون و کلسترول بالا هستند احتمال ابتلای بیشتری به آنوریسم دارند. اگر سطح کلسترول و فشار خون کنترل شود، وضعیت بهتری ایجاد خواهد شد. اگر سطوح این دو مورد کمی بالا باشد، باید با پزشک خود در خصوص امکان استفاده از قرص‌هایی که می‌توانند سطوح فشار خون و کلسترول را کنترل کنند، مشورت نمایید.

انقباض شریان پاره شده یا وازواسپاسم

به باریک شدگی شریان‌های مغز گفته می‌شود این عارضه از روز سوم پس از خونریزی شروع و در هفته اول به اوج خود می‌رسد در نهایت در روز ۱۴ پس از خونریزی این خطر از بین می‌رود . میزان شیوع این عارضه ۵۰ تا ۹۰ درصد می‌باشد ولی وازواسپاسم علامتدار در حدود ۲۶ درصد بیماران ایجاد می‌گردد. که علامتدار شدن وازواسپاسم ارتباط قابل توجهی با سن بیمار‌، سابقه فشار خون، دیابت دارد ولی مهمترین فاکتور خطر برای وازواسپاسم حجم بزرگ لخته خون می‌باشد. جهت درمان از موارد زیر استفاده می شود:

مایع درمانی، نیمودیپین، استاتین‌ها، بالون آنژیوپلاستی