سندروم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال (CTS) فشردگی عصب میانی دست است که از داخل کانالی در مچ دست عبور می‌کند. عصب میانی احساس را در انگشتان شست، نشانه، انگشت سبابه و قسمتی از انگشت حلقه را تأمین می‌کند. این عصب پالس‌هایی را به عضلاتی که به سمت شست می‌روند می‌رساند. سندرم تونل کارپال ممکن است در یک یا هر دو دست ایجاد شود.

تورم مچ دست باعث فشار ایجادکننده سندرم تونل کارپال یا سندرم تونل مچی می‌شود. این عارضه ممکن است باعث بیحسی، ضعف و احساس گزگز در دست در نزدیکی انگشت شست شود.

احتمال ابتلا به این سندرم در زنان بین 40 تا 60 ساله بسیار بالا است. زنان باردار نیز در اواخر دوران بارداری به علائم کوتاه مدت این عارضه دچار می‌شوند. زنانی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند، در سنین یائسگی هستند یا داروی استروژن مصرف می‌کنند بیشتر مستعد ابتلا به گرفتگی مچ دست هستند.

علت ایجاد

تونل کارپال یک مسیر استخوانی و رباطی باریک و سخت در کف دست است. عصب میانی و تاندون‌ها در کانال کارپال قرار دارند. تونل کارپال در برخی مواقع ممکن است به دلیل التهاب و تحریک تاندون‌ها یا به دلیل تورم‌های دیگر باریک شده و بر عصب میانی فشار وارد کند.

احساس‌ها در کف دست، انگشت شست و سه انگشت توسط عصب میانی کنترل می‌شوند. عصب میانی همچنین عضلاتی که انگشت شست را به سمت کف دست برای لمس انگشتان دیگر حرکت می‌دهد را کنترل می‌کند. فشار وارده بر این عصب باعث ایجاد درد، بیحسی و ضعف در دست و مچ دست شده که ممکن است به سمت بازوها و حتی شانه‌ها نیز کشیده شود. سندرم تونل کارپال ممکن است به دلایل متعددی ایجاد شود. به هر حال، اگر فرد به طور مکرر، مچ دست خود را حرکت دهد، در معرض لرزش قرار داشته باشد و به طور مداوم از انگشتان دست خود استفاده کند مانند تایپ کردن بیشتر در معرض ابتلا به این سندرم قرار می‌گیرد. در برخی مواد ممکن است ابتلا به سندرم تونل کارپال دلیل مشخصی نداشته باشد.

تصور بر این است که برخی دلایل شایع ابتلا به سندرم گرفتگی مچ دست عبارتند از:

• حرکات و مانورهای مکرر
• استفاده مکرر از ابزار دستی لرزشی
• فشار کاری
• بارداری، به عنوان مثال به دلیل ادما یا احتباس مایعات
• روماتیسم مفصلی التهابی یا دیژنراتیو
• کم‌کاری تیروئید
• دیابت
• آسیب‌دیدگی مانند دررفتگی یا شکستگی مچ دست
• مشکلات ساختاری در مچ دست
• ضایعات مچ دست
• کیست یا تومور در تونل کارپال
• پرکاری و بیش فعالی غده هیپوفیز
• هر گونه تورم یا التهاب در اطراف تاندون‌ها

علائم

معمولاً علائم به صورت تدریجی پیشرفت می‌کنند.علائم اولیه غالباً در هنگام شب یا در هنگام صبح احساس می‌شوند. بیماران ممکن است نیاز به تکان دادن دست خود در هنگامی که از خواب بیدار می‌شوند داشته باشند. ناراحتی نیز ممکن است باعث بیدار شدن مکرر آنها در هنگام شب شود.

سه علامت شایع ابتلا به سندرم تونل کارپال عبارتند از:

• درد
• بیحسی
• احساس گزگز

این علائم در شست و در انگشت بعدی آن و نیمی از انگشت حلقه ایجاد می‌شوند و ممکن است به بقیه قسمت‌های دست و ساعد نیز کشیده شوند.

با پیشروی این بیماری، علائم ممکن است در هنگام روز هم ادامه داشته باشند. ممکن است فرد قدرت مشت کردن دست خود و نگه داشتن اجسام کوچک در دست را نیز از دست بدهد. باز کردن یک بطری نوشابه، بستن دگمه‌ها یا تایپ کردن با کیبورد همگی کارهایی چالش‌برانگیز می‌شوند. در صورتی که این عارضه را تحت درمان قرار ندهید، عضلات کف انگشت شست ممکن است از کار بیفتند و فرد ممکن است توانایی تشخیص سرما و گرما را به وسیله انگشتان دست خود از دست بدهد. علائم، پس از استفاده از دست آسیب‌دیده تشدید می‌شوند. احساس سوزش، گزگز و درد تشدید شده و بازو و قسمت‌های دیگر دست نیز دچار وضعیت مشابهی شوند.

تشخیص

برای خودآزمایی و تشخیص ابتلا به سندرم کانال کارپال باید ضربات آهسته‌ای به مچ دست زد و احساس گزگز یا بیحسی در انگشتان را بررسی کرد. یک روش آزمون دیگر این است که به مدت یک دقیقه مچ دست را خم کرده یا آن را بالای سر نگه داشت. در صورت احساس درد، بیحسی یا گزگز ممکن است فرد به سندرم تونل کارپ مبتلا شده باشد. به هر حال این آزمایش‌ها، نتایج قطعی ندارند.

معمولاً پزشک عمومی ابتلا به سندرم تونل کارپال را پس از سؤال کردن در مورد علائم و معاینه دست و مچ دست برای بررسی نشانه‌های ضعف در عضلات اطراف انگشت شست تشخیص می‌دهد. همچنین نحوه کار کردن دست و مچ دست نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. برخی از آزمایش‌هایی که در تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال به کار برده می‌شوند عبارتند از:

علامت تینل

پزشک به آرامی ضرباتی به عصب میان در مچ میزند تا ببیند که آیا بیمار احساس بیحسی یا گزگز در یک یا چند انگشت از انگشتان دست خود می‌کند یا نه.

علامت فالن

بیمار پشت دستان خود را به هم فشار می‌دهد تا مچ دست او خم شود. اگر در مدت زمانی در حدود یک دقیقه، احساس بیحسی یا گزگز کرد احتمالاً عصب میانی دست او آسیب دیده است.

نوار عصب

الکترودها روی دست و مچ دست قرار داده می‌شوند. شوک‌های الکتریکی کوچکی به دست‌ها وارد می‌شود. در این آزمایش سرعت انتقال پیام از عصب به عضلات اندازه‌گیری می‌شوند.

یک سوزن کوچک در عضله فرو برده می‌شود. فعالیت‌های الکتریکی روی صفحه نمایش نشان خواهند داد که آیا عصب میانی دچار آسیب‌دیدگی شده است یا نه و اگر عصب آسیب دیده است میزان و شدتان چقدر است.

تصویربرداری

در عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، شکستگی یا وجود اختلالات دیگر مانند روماتیسم مفصلی مشخص می‌شوند. به کمک اسکن اولتراسوند نیز می‌توان ساختار عصب میانی را بررسی نمود. مطالعات نشان می‌دهد که‌ام آر آی برای تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال مفید واقع نمی‌شود.

درمان

هدف از انجام اقدامات درمانی، کاهش علائم و کاهش سرعت پیشروی سندرم کانال کارپال با کاهش فشار وارده بر عصب میانی است. ممکن است بیماری افرادی که علائم خفیفی دراند بدون نیاز به درمان ظرف مدت چند ماه بهبود یابد به خصوص اگر سن آنها کمتر از 30 سال باشد یا این بیماری در دوران بارداری برای آنها اتفاق افتاده باشد. برای درمان این عارضه اقدامات مختلفی می‌توان انجام داد که در ادامه بررسی خواهند شد:

درمان غیر جراحی

اقدامات زیر می‌تواند به کاهش ناراحتی‌های شما کمک کند:

• استراحت دادن به دست و مچ دست

هر چه به دست و مچ آن بیشتر استراحت دهید احتمال بهبودی علائم آن افزایش می‌یابد.

• کمپرس سرد

قرار دادن بسته یخ روی مچ دست در زمان عود بیماری می‌تواند مفید واقع شود اما یخ نیابد مستقیماً روی پوست قرار داده شود.

• ماساژ برای رفع درد

زمانی که به دلیل ابتلا به سندرم تونل مچ دست در دست خود احساس ناراحتی می‌کنید، ماساژ دادن آن می‌تواند مفید واقع شود. تا زمانی که احساس درد کنید، به آرامی تاندون‌های کف مچ دست را با انگشت شصت خود مالش دهید

• کنترل محرک‌ها

اگر چسبندگی عصب مچ دست به دلیل حرکات مکرر مچ دست ایجاد شده باشد، باید به دست و مچ دست خود استراحت دهید و از انجام فعالیت‌های محرک خودداری کنید تا دست شما بهبود یابد.

ورزش

دو ورزشی که می‌توانند به کاهش علائم ناشی از ابتلا به سندرم تونل کارپال کمک کنند عبارتند از:

دست خود را مشت کنید به طوری که پشت دست شما رو به پایین باشد. انگشتان خود را به طور مستقیم رو به سقف باز کنید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.

• دست خود را باز کرده و انگشتان خود را تا آنجا که می‌توانید با دست دیگر رو به عقب بکشید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.

به هر حال، هنوز کاملاً مشخص نیست که آیا انجام این ورزش‌ها مؤثر هستند یا نه.

آتل مچ دست

با این که مچ دست در یک حالت نگه داشته می‌شود و از خم شدن آن جلوگیری می‌شود. می‌توان از این مچ‌بندها یا آتل‌ها در هنگام خواب استفاده کرد اما در صورتی که باعث اختلال در انجام امور روزمره شما نشوند می‌توانید از آنها در هنگام روز نیز استفاده کنید. آتل‌های مچ را می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک خریداری کرد. پزشک یا کارشناس داروخانه برای انتخاب مناسب‌ترین نوع این مچ‌بندها به شما کمک خواهد کرد.

تغییر در کار روزانه

تغییرات محل کار برای بهبود ارگونومی یا کاهش حرکات مکرر می‌تواند مفید واقع شود. برای کارکنان بخش مونتاژ این تغییرات شامل وقفه‌های مکرر یا چرخش کاری باشد. برای کارمندان دفتری این تغییرات شامل استفاده از کیبوردهای ارگونومیک یا پدهای مخصوص موس می‌شود. به هر حال، مدارک کافی دال بر کاهش علائم با تغییر تجهیزات کامپیوتری وجود ندارد.

رژیم غذایی

با این که بسیاری از نکات گفته‌شده برای کمک به کاهش علائم بر تغییر عوامل بیرونی تمرکز دارند اما تغییرات رژیم غذایی نیز در کاهش علائم نقش مهمی دارند. توصیه می‌شود که از مکمل‌های ویتامین ب، غذاهای سرشار از منیزیم استفاده کنید.
دارو
پزشک ممکن است برای کاهش التهاب، تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی را تجویز نماید. این داروها معمولاً به طور مستقیم در تونل کارپال تزریق می‌شوند. قرص‌هایی نیز برای کاهش علائم وجود دارند اما معمولاً اثربخشی آنها کمتر است. نخست ممکن است درد افزایش یابد اما پس از 2 روز شروع به کاهش یافتن می‌کند.
اگر واکنش نسبت به داروها خوب بود اما علائم پس از گذشت چند ماه دوباره عود کردند باید دوز مصرف دارو تغییر کند. به هر حال، استفاده مستمر از داروهای کورتیکواستروئیدی توصیه نمی‌شوند زیرا عوارض جانبی آنها زیاد است.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپیرین و ایبوپروفن نیز به کاهش کوتاه مدت علائم کمک می‌کنند. در صورتی که ابتلا به سندرم تونل کارپال بیشتر به دلیل ابتلا به بیماری‌های التهابی زمینه‌ای باشد تا استفاده مکرر از مچ دست، مصرف این داروها می‌تواند مؤثر واقع شود.

عمل جراحی

در موارد شدید بیماری که اقدامات درمانی مؤثر واقع نمی‌شوند و علائم بیش از 6 ماه باقی مانده‌اند باید عمل جراحی انجام شود. عمل جراحی آزادسازی تونل کارپال که به آن رفع فشار از تونل کارپال نیز گفته می‌شود یک عمل سرپایی است که نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. در این عمل، رباط کارپال که سقف تونل کارپال محسوب می‌شود، برش داده می‌شود و فشار وارده بر عصب میانی کاهش می‌یابد.

موفقیت در این عمل حدود 90 درصد تخمین زده می‌شود و به ندرت علائم پس از آن بازمی‌گردند. همانند هر عمل جراحی دیگر، این عمل نیز ممکن است با برخی عوارض مانند عفونت، خونریزی پس از عمل، آسیب‌دیدگی عصب و ایجاد اسکار همراه باشد.

پیشگیری از عود

برای جلوگیری از عود دوباره سندرم تونل کارپال باید اصول سلامتی را رعایت کنید. وزن سالم بدن خود را حفظ کنید، سیگار نکشید و برای حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری بدن خود ورزش کنید. اگر شما به بیماری‌های مزمن مانند آرتروز یا دیابت مبتلا هستید به توصیه‌های پزشک برای کنترل بیماری خود توجه داشته باشید.

همچنین می‌توانید برای مراقبت از دست و مچ دست خود اقدامات زیر را انجام دهید:

• سعی کنید مچ دست خود را در حالت خنثی فرار دهید
• برای برداشتن اشیا؛ به جای استفاده از انگشتان، از تمام دست خود استفاده کنید
• زمانی که تایپ می‌کنید، مچ دست خود را صاف نگه دارید به طوری که دستان شما کمی بالاتر از مچ دست قرار گیرند. زمانی که دست‌های شما در کنار بدنتان قرار گرفته‌اند، شانه‌های خود را آزاد کنید.

در صورت توان، در هنگام انجام حرکات مکرر و تکراری، جای دستان خود را به طور مرتب عوض کنید.