ام.آر.آی

در ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ستون فقرات از مگنت‌های قوی، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای گرفتن تصاویر بسیار واضح و دقیق از ستون فقرات استفاده می‌شود. این آزمایش برای بررسی مشکلات ستون فقرات مانند درد پایین کمر، درد گردن، بی حسی، گزگز و ضعف دستان و پاها به کار برده می‌شود. در ام آر آی، کل ستون فقرات یا فقط بخشی از آن مورد عکس‌برداری قرار می‌گیرد. برخلاف عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس و سی تی اسکن در ام آر آی از اشعه‌های مضر استفاده نمی‌شود.

دلایل انجام ام آر آی کمر

•    بررسی آناتومی و تراز بودن ستون فقرات
•    شناسایی ناهنجاری‌های مادرزادی مهره‌ها یا نخاع
•    تشخیص آسیب‌دیدگی‌های استخوان‌ها، دیسک‌ها یا نخاع پس از وارد آمدن ضربه به ستون فقرات
•    بررسی عارضه‌های دیسک‌های بین مهره‌ای مانند تحلیل، فتق یا بیرون‌زدگی دیسک و بیماری‌های مفصلی بین مهره‌های که هر دو باعث بروز درد در پایین کمر و درد سیاتیک (درد کمر که تا پایین پا انتشار دارد) می‌شوند.
•    بررسی مشکلات احتمالی دیگری که باعث بروز کمر درد می‌شوند (شکستگی‌های فشاری یا تورم استخوانی)
•    بررسی و ارزیابی فشردگی نخاع و عصب‌ها
•    بررسی التهاب نخاع یا عصب‌ها
•    بررسی عفونت‌های ستون فقرات، دیسک‌ها و محتویات ستون فقرات شامل نخاع یا پوشش آن
•    بررسی تومورهایی که از مهره‌ها شروع شده یا به سمت مهره‌ها، نخاع، عصب‌ها یا بافت‌های نرم اطراف آنها گسترش یافته است.
•    کمک به برنامه‌ریزی برای انجام عمل جراحی ستون فقرات مانند برداشتن فشار از روی عصب‌ها، فیوژن ستون فقرات یا تزریق استروئیدها به منظور کاهش درد در ستون فقرات. این تزریق‌ها معمولاً با هدایت سی تی انجام می‌شوند.
•    بررسی تغییرات ستون فقرات مانند اسکارهای باقیمانده یا عفونت‌ها پس از عمل‌های جراحی

اقدامات و مراقبت‌های قبل از ام آر آی ستون فقرات

خوردن / آشامیدن

شما می‌توانید مطابق رویه معمول خود بخورید، بیاشامید و داروهای خود را مصرف کنید.

لباس پوشیدن

شما باید کلیه لباس‌ها و متعلقات شخصی خود را تعویض کرده و لباس کامل بیمارستانی بپوشید. به شما کمدی برای قرار دادن وسایلتان تحویل داده می‌شود. لطفاً همه جواهرات و اشیا گران‌قیمت و ارزشمند خود را در خانه گذاشته و همراه خود نیاورید.

آلرژی

اگر شما واکنش‌های آلرژیک نسبت به داروهای درمانی مورد استفاده دارید به پزشک خود اطلاع داده تا داروهای لازم را برای شما تجویز نماید. احتمالاً این داروها را باید 24، 12 و 2 ساعت قبل از انجام آزمایش مصرف کنید.

داروهای ضد اضطراب

اگر شما به دلیل ابتلا به کلاستروفوبیا به داروهای ضد اضطراب نیاز داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید تا این داروها را برای شما تجویز نماید. لطفاً توجه داشته باشید که شما باید یک نفر همراه با خود داشته باشید که پس از انجام آزمایش شما را به منزل ببرد.

وجود فلزات در بدن

اگر شما در بدن خود فلزاتی داشته باشید که آنها را قبل از انجام فرایند خارج نکرده یا از خود دور نکرده باشید ممکن است آزمایش شما به تأخیر افتاده، دوباره برنامه‌ریزی شده یا کنسل شود. ممکن است پزشک بر اساس بیماری شما توصیه‌هایی برای آماده‌سازی قبل از انجام این آزمایش داشته باشد. زمان مراجعه و ویزیت باید اطلاعات زیر را برای پذیرش ارائه کنید:
•    اگر از پیس میکر استفاده می‌کنید یا دریچه‌هایی در قلب خود کاشته‌اید
•    اگر هر نوع پمپ کاشتنی مانند پمپ انسولین استفاده می‌کنید.
•    اگر از پلیت ها، پین‌ها، ایمپلنت‌ها، گیره‌های فلزی یا کلیپس های آنوریسم استفاده می‌کنید.
•    اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید.
•    اگر گوشواره یا وسایل مشابه دارید
•    اگر از پچ های دارویی استفاده می‌کنید
•    اگر از خط چشم استفاده می‌کنید یا تتو و خالکوبی انجام داده‌اید
•    اگر تا کنون گلوله خورده‌اید
•    اگر شما با فلزات کار می‌کنید (به عنوان مثال سنگ فرز یا دستگاه جوش)
•    اگر در هر قسمتی از بدن شما قطعات فلزی وجود دارد
•    اگر نمی‌توانید به مدت 30 تا 60 دقیقه دراز بکشید.

دستگاه های آم آر آی چه شکلی است؟

دستگاه ام آر آی یک دستگاه بلند و به شکل لوله‌ای باریک است که هر دو سر آن باز است. یک مگنت دور این لوله قرار دارد. شما روی تخت آن دراز کشیده و به داخل لوله هدایت می‌شوید. برخی دستگاه‌های ام آر آی دریچه‌های بزرگتری داشته یا ممکن است از کنار باز شوند بنابراین نیاز نیست که شما به داخل دستگاه کشیده شوید. اگر شما اضافه وزن دارید یا از مکان‌های تنگ می‌ترسید این دستگاه برای شما مناسب است.

نحوه انجام ام آر آی

قبل از انجام برخی آزمایش‌های ام آر آی ممکن است نیاز باشید که برخی موارد رنگی در سیاهرگ دست شما تزریق شود. این کار به پزشک کمک می‌کند که عفونت‌ها، تومور و مشکلات دیسکی را در ستون فقرات شما با وضوح بیشتری مشاهده کند. به رنگی که معمولاً در ام آر آی استفاده می‌شود گادولینیوم گفته می‌شود. ممکن است تا دقایقی پس از تزریق این رنگ شما احساس سوزش یا سرما کنید همچنین ممکن است دهان شما شور شده یا طعم فلز بگیرد. شما روی تخت دستگاه خوابانده شده و به داخل دستگاه ام آر آی هدایت می‌شوید. برای این که در هنگام انجام این تست وضعیت بدن شما ثابت بماند ممکن است از نوارها و بندهایی برای بستن بدن استفاده شود. رادیولوژیست یا تکنسین دستگاه پشت کامپیوتر در اتاق دیگری می‌نشیند. آن‌ها صدای شما را می‌شنوند، شما را می‌بینند و می‌توانند در تمام مدت با شما صحبت کنند. گاهی اوقات به اعضای خانواده یا دوستان شما اجازه داده می‌شود که وارد این اتاق شوند. غالباً تست ام آر آی در چند مرحله انجام می‌شود.

هر مرحله ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. شما باید در طول انجام آزمایش در هر مرحله کاملاً ثابت بمانید. دستگاه ام آر آی یک میدان مغناطیسی بسیار قوی اطراف شما ایجاد می‌کند. کامپیوتر سیگنال‌ها را از دستگاه ام آر آی دریافت کرده و از آنها برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند. در هر عکس یک قسمت نازک از بدن شما دیده می‌شود. در هنگام انجام این آزمایش شما هیچ گونه دردی احساس نمی‌کنید اما ممکن است در قسمت‌های اطراف ستون فقرات که در حال اسکن شدن است کمی احساس گرما داشته باشید. در هنگام ثبت تصاویر ممکن است شما صداهایی از دستگاه بشنوید. استفاده از هدست یا گوشی به شما کمک می‌کند که صداهایی که باعث آزار شما می‌شوند را نشنوید. شما حتی می‌توانید به موزیک گوش دهید. این آزمایش ممکن است از 30 دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر طول بکشد که به این بستگی دارد که چه میزان از ستون فقرات شما تحت اسکن قرار می‌گیرد. پس از انجامام آر آی ستون فقرات، شما می‌توانید بلافاصله به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید اما اگر قبل از انجام آزمایش از داروهای آرام‌بخش استفاده کرده‌اید باید صبر کنید تا اثر این داروها از بین برود.

مراقبت‌های بعد از ام آر آی ستون فقرات

شما باید به آرامی از روی تخت اسکن برخیزید زیرا ممکن است به دلیل این که مدت زیادی دراز کشیده بودید دچار سرگیجه شوید. اگر قبل از انجام آزمایش از هر گونه داروی آرام‌بخش استفاده کرده‌اید باید صبر کنید تا اثر این داروها برطرف شود. همچنین شما پس از انجام این تست باید از رانندگی کردن نیز خودداری کنید. اگر در هنگام انجام آزمایش از رنگ کنتراست استفاده شده باشد، شما باید مدتی تحت نظارت قرار گیرید زیرا ممکن است دچار عوارض جانبی یا واکنش‌هایی نظیر خارش، تورم، راش یا مشکلات تنفسی شوید. اگر شما پس از انجام آزمایش و در منزل دچار درد، قرمزی و تورم در ناحیه تزریق رنگ شدید باید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نشانه بروز عفونت یا واکنش‌های دیگر باشد. در غیر این صورت نیاز به انجام هیچ گونه مراقبتی پس از انجام تست ام آر آی ستون فقرات وجود ندارد. شما می‌توانید مطابق معمول، رژیم غذایی و فعالیت‌های خود را ادامه دهید مگر این که پزشک توصیه دیگری به شما کرده باشد. پزشک ممکن است به شما دستورالعمل‌های دیگری نیز برای پس از انجام ام آر آی بدهد که به وضعیت شما بستگی دارد.

محدودیت‌های ام آر آی ستون فقرات چیست؟

•    در صورتی که شما کاملاً ثابت بمانید و نفس خود را نیز در هنگام تصویربرداری حبس کنید، تصاویری با کیفیت بسیار بالا از ستون فقرات شما گرفته می‌شود. اگر شما مضطرب و سراسیمه باشید یا درد شدیدی داشته باشید، ممکن است دراز کشیدن به صورت ثابت برای شما در حین انجام آزمایش دشوار باشد.
•    ممکن است افرادی که بسیار چاق باشند نتوانند وارد برخی انواع دستگاه‌های ام آر آی شوند.
•    وجود ایمپلنت‌های کاشتنی یا وسایل فلزی دیگر ممکن است باعث شوند که تصاویر گرفته شده شفاف نباشند زیرا بر میدان مغناطیسی تأثیر می‌گذارند. حرکت کردن بیمار حین انجام آزمایش نیز باعث عدم وضوح تصاویر گرفته شده می‌شود.
•    ضربان بسیار نامنظم قلب نیز ممکن است در کیفیت تصاویری که بر اساس فعالیت‌های الکتریکی قلب مانند الکتروکاردیوگرافی گرفته می‌شود تأثیر منفی داشته باشد
•    معمولاً انجام ام آر آی برای بیمارانی که به شدت آسیب دیده‌اند توصیه نمی‌شود. به هر حال این یک تصمیم پزشک است و دلیل آن نیز این است که دستگاه‌های ترکشن و بسیاری از تجهیزات مورد استفاده برای زنده نگه داشتن بیمار در تصاویر ام آر آی اختلال ایجاد می‌کنند و باید از محیط عکس‌برداری دور نگه داشته شوند. به علاوه، این آزمایش طولانی‌تر از روش‌های دیگر عکس‌برداری مانند عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس یا سی تی اسکن است و نتایج آن نیز به سرعت آماده نمی‌شود که در صورت بروز آسیب‌دیدگی‌های شدید مطلوب نیست.
•    با این که هیچ دلیلی وجود ندارد که ثابت کند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی برای جنین مضر است اما معمولاً به زنان باردار توصیه می‌شود که از انجام تست ام آر آی در اولین سه ماهه بارداری خودداری کنند مگر این که از نظر پزشکی انجام آن ضرورت داشته باشد.
•    معمولاً هزینه انجامام آر آی و زمان انجام آن نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری بیشتر و طولانی‌تر است.
•    در برخی بیماران، شکستگی‌های مهره‌ای ممکن است در سی تی اسکن بهتر مشخص شوند.

خطرات و عوارض جانبی ام آر آی کمر

•    انجام ام آر آی در زمانی که بر اساس راهنماهای ایمنی انجام شود تقریباً هیچ خطری برای بیشتر بیماران ندارد
•    اگر از داروهای آرام‌بخش استفاده شود، احتمال رخوت بیش از حد وجود دارد. به هر حال، تکنسین یا پرستار علائم حیاتی شما را بررسی می‌کند تا احتمال بروز خطر به حداقل برسد.
•    با این که میدان مغناطیسی قوی به خودی خود مضر نیست، دستگاه‌های پزشکی کاشته شده در بدن که حاوی مواد فلزی هستند ممکن است در این میدان اختلال ایجاد کرده یا باعث بروز مشکلاتی حین انجامام آر آی شوند.
•    فیبروز سیستمی نفروژنیک ممکن است اتفاق بیفتد اما به ندرت، این عارضه ممکن است در اثر تزریق مقادیر زیاد مواد رنگی حاوی گادولینیوم در افرادی که مشکلات کلیوی دارند اتفاق بیفتد. قبل از تزریق مواد رنگی باید عملکرد کلیه‌ها مور بررسی قرار گیرد تا احتمال بروز عوارض جانبی به حداقل برسد.
•    احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک در اثر تزریق مواد کنتراست نیز به میزان کم وجود دارد این واکنش‌ها معمولاً خفیف بوده و به راحتی می‌توان آنها را به کمک دارو کنترل کرد. اگر شما علائم آلرژیک داشتید، پزشک مرکز برای ارائه کمک‌های فوری به شما حاضر خواهد شد.

ام.‌آر.‌آی یا سی.تی.اسکن؛ کدام بهتر است؟

ام‌.آر.آی دستگاهی است که با استفاده از امواج مغناطیسی و آهنربا تمام اتم‌های بدن انسان را آهنربایی كرده و بعد تصویر این اتم‌ها را به وسیله امواج ثبت می‌کند.  ام‌.آر.آی قادر است تغییرات بیماری‌ها را در مراحل اولیه و با دقت بسیار بالا نشان دهد. برای مثال چند دقیقه بعد از سکته مغزی می‌توان با کمک DWI ام‌.آر.آی محل دقیق سکته را مشخص و از لحاظ درمانی برای آن برنامه‌ریزی كرد و تصمیم گرفت که آیا لخته باید درآورده شود یا خیر.

در مورد سرطان‌ها نیز  ام‌.آر.آی قادر است هم در تشخیص اولیه سرطان و هم در برنامه‌ریزی و بررسی سیر درمان بسیار کمک‌کننده باشد. می‌توان گفت  ام‌.آر.آی در آینده اساس تشخیص خواهد بود بنابراین مسئولان کشور باید در زمینه استفاده از ام‌.آر.آی برای تشخیص بیماری‌ها سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند. اینطور به نظر می‌رسد که حداقل در 10 تا 15 سال آینده بهترین و دقیق‌ترین دستگاه در درمان بیماری‌ها از لحاظ تصویربرداری  ام‌.آر.آی خواهد بود.

اشعه‌اش از یک لامپ مهتابی هم کمتر است!

اشعه  ام‌.آر.آی بسیار ضعیف است و قدرت آن از لحاظ رادیوفرکوئنسی حتی از یک لامپ مهتابی کمتر است بنابراین خطری را متوجه انسان نمی‌کند و از لحاظ تکرار محدودیتی برای انجام آن وجود ندارد. یکی از مزایای  ام‌.آر.آی این است که در بارداری هم می‌توان از آن بهره برد و از جنین تصویربرداری کرد. مدت زمان لازم برای انجام  ام‌.آر.آی بستگی به نوع  ام‌.آر.آی دارد. برخی دستگاه‌ها حدود 20 دقیقه و برخی حدود 10 دقیقه زمان می‌برند اما به طور معمول هر ام‌.آر.آی طی 10 تا 15 دقیقه انجام می‌شود.

كارت بانكي‌تان نسوزد

هنگام انجام  ام‌.آر.آی نباید اجسام فلزی به همراه داشت. این اجسام بسته به سایزشان باعث اختلال در ناحیه تصویربرداری می‌شود. برای مثال اگر فردی در کمرش پلاتین داشته باشد تصویر ناحیه جراحی شده کاملا اعوجاج پیدا می‌کند. بیمارانی که دارای اجسام خارجی مثل کلیپس در درمان آنوریسم یا بادکنک مغزی یا دستگاه ضربان ساز قلب هستند نباید از  ام‌.آر.آی استفاده کنند.  ام‌.آر.آی موجب تخریب مدارهای الکترونیکی دستگاه ضربان‌ساز قلب می‌شود و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. اختلال و از کار افتادن دستگاه ضربان‌ساز می‌تواند باعث اختلالات قلبی و حتی مرگ شود.

همچنین افرادی که دارای مفصل مصنوعی فلزی یا دریچه مصنوعی قلب فلزی هستند نمی‌توانند از دستگاه  ام‌.آر.آی استفاده کنند. جالب است بدانید کارت‌های الکترونیکی مثل كارت عابر بانك با ورود به دستگاه
ام‌.آر.آی باطل می‌شود و می‌سوزد. موبایل نیز خود آسیب می‌بیند و هم به دستگاه  ام‌.آر.آی صدمه وارد می‌سازد. وجود خالکوبی با رنگ‌های فلزی نیز موجب اعوجاج در تصویربرداری خواهد شد. توصیه این است که اگر مریضی خالکوبی دارد  ام‌.آر.آی را انجام دهد و اگر خراب شد از دستگاه‌های دیگر استفاده کند.

دستگاهی با  اشعه ضعیف شده
سی.تی. اسکن دستگاهی است که براساس میزان تضعیف اشعه‌ای که از انسان می‌گذرد تصویربرداری می‌کند، یعنی از یک طرف اشعه داده می‌شود و از طرف دیگر اشعه گرفته می‌شود. بعد از آن میزان اشعه ضعیف شده در جهات مختلف محاسبه می‌شود و یک معادله چند مجهولی به دست می‌آید. سپس یک ماتریکس با ستون‌ها و سطرهای متعدد تشکیل داده می‌شود و براساس آن Grayscale  یا میزان سایه روشن روی صفحه کامپیوتر یا فیلم تغییر داده می‌شود و به این ترتیب تصویر تولید می‌شود.

جالب است بدانید کلمه الگوریتم که برای برنامه‌ریزی دقیق تصویربرداری و سی. تی. اسکن استفاده می‌شود از نام خوارزمی، دانشمند بزرگ ایرانی گرفته شده است. علاوه بر این معادلات چند مجهولی خیام نیز در محاسبات سی.تی. ‌اسکن و ام‌.آر.آی بسیار تعیین‌کننده بوده است.

اشعه کمتر، بهتر

سی.تی.اسکن با اشعه ایکس کار می‌کند. هر میزان اشعه می تواند خطرناک باشد درست مانند آلودگی هوا كه هرچه آلاینده‌ها در هوا کمتر باشد برای سلامت بشر بهتر است بنابراین هرقدر اشعه‌ای که می‌گیریم کمتر باشد سالم‌تر خواهیم بود. انسان‌های روی زمین همواره در معرض پرتوها هستند. مهم‌ترین پرتوهایی که ما را مورد تابش قرار می‌دهند پرتوهای کیهانی هستند که از فضا به زمین می‌آیند و به موجودات زنده برخورد می‌کنند.

خوشبختانه مکانیسم‌های دفاعی موجود در جو زمین و بدن انسان اثرات این پرتوها را خنثی می‌کند. اثرات احتمالی اشعه ممکن است به صورت سرطان یا اختلالات ژنتیک ظاهر شود. اما میزان اشعه‌ای که در پزشکی استفاده می‌شود در خیلی از موارد به خصوص در سنین بالا اثر سوئی برای فرد ندارد. آنچه ما را نگران می‌کند تاثیر احتمالی اشعه بر ژنتیک و سلول‌های تناسلی (تخمک‌ها و اسپرم‌ها) است. این اشعه ممکن است بر این سلول‌ها تاثیر سوء بگذارد و باعث ایجاد اشکال در نسل انسان شود.

چند وقت يك بار؟

فاصله زمانی لازم بین هر بار سی.تی.اسکن تعریف شده نیست. حداکثر دوز مجاز اشعه مشخص است و با تعداد عکس‌هایی که در حالت عادی برای افراد انجام می‌شود مشکلی پیش نخواهد آمد. یک فرد ممکن است سالی هشت بار سی.تی.اسکن انجام دهد و مشکلی هم پیدا نکند. البته تعداد افرادی که در سال هشت بار نیاز به سی.تی.اسکن داشته باشند، بسیار کم است. لازم به ذکر است که اشعه ایکس برای خانم‌های باردار ممنوع است و این افراد نباید از طریق سی.تی.اسکن پرتوگیری شوند.

با این حال برای خانم‌های شیرده مشکل چندانی وجود ندارد. وجود اجسام فلزی مانند پلاتین، جواهرات، سمعک و... حین استفاده از دستگاه سی.تی. اسکن خطری را متوجه بیمار نمی‌کند اما ممکن است عکس را خراب کند. همانطور که در  ام‌.آر.آی از مواد کنتراست خوراکی و وریدی استفاده می‌شود در سی.تی. اسکن نیز برای تمایز هرچه بهتر بافت‌ها می‌توان از این مواد استفاده كرد. در رابطه با خوردن و آشامیدن قبل یا بعد از سی. تی. اسکن محدودیتی برای بیمار وجود ندارد. آخرین نکته هم اینکه هربار سی. تی. اسکن معمولا از 2 تا 5 دقیقه زمان می‌برد.