لغزندگی مهره کمر

اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) یکی از عارضه‌های ستون فقرات است که به سر خوردن رو به جلو یا عقب یک مهره نسبت به مهره بعدی گفته می‌شود. لغزش رو به جلوی مهره بالایی روی مهره پایینی آنترولیستزیس گفته می‌شود، حال آن که از سر خوردن رو به عقب با اصطلاح رترولیستزیس یاد می‌شود. اسپوندیلولیستزیس باعث بدشکلی ستون فقرات و تنگ شدن کانال نخاعی (تنگی کانال نخاعی مرکزی) یا تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های اعصاب خروجی از نخاع (تنگی فورامینال) می‌شود. لغزندگی مهره‌ها در ناحیه کمری بالاترین درصد شیوع را دارد، البته احتمال لیز خوردن مهره‌های پشتی (مهره‌های صدری) و مهره‌های گردن نیز وجود دارد.

مهره های ستون فقرات به واسطه ساختاری که دارند یک ساختمان پایدار و با ثباتی هستند.گاهی اوقات و بخصوص در خانم های بالای 50 سال به دلایلی از جمله تغییرات هورمونی،پایداری ستون فقرات از بین می رود .در این موارد یک مهره کمر بر روی مهره زیرین خود لغزیده و به جلو می رود این موضوع باعث فشار روی اعصاب ودر نتیجه درد شدید کمر و پا می شود به نحوی که به تدریج فرد قادر به راه رفتن طولانی نخواهد بود.در این موارد بیمار باید تحت عمل جراحی لامینکتومی برای آزاد کردن اعصاب و پایدارسازی ستون فقرات با پیچ و راد تیتانیومی قرار گیرند این بیمار یک یا دوروز بعد از عمل قادر به راه رفتن می باشندودرد پاها بعد از جراحی بر طرف خواهد شد.در صورت پوکی استخوان،درمان هم زمان پوکی استخوان ضروری است.معمولا بعد از جراحی برای 2 ماه توصیه به استفاده از کمربند های مخصوص(LOS)می شود.
جراحی برای سرخوردگی مهره های ستون فقرات جراحی ستون فقرات برای درمان سرخوردگی مهره یکی از موضوعات بحث‌برانگیز پزشکی است. اکثر جراحان متفق‌القول‌اند که رفع فشار از روی عصب‌ها به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند، اما سوال این است که آیا اصولاً جابجایی و تنظیم مهره‌ها ضرورتی دارد یا خیر. ضرورت جراحی با توجه به علت لغزش مهره‌ها تعیین می‌شود.

انواع

سر خوردن مهره‌های کمر به پنج نوع اصلی تقسیم‌بندی می‌شود

اسپوندیلولیستزیس دیسپلاستیک

لغزندگی دیسپلاستیک پی‌آمد نقص در تشکیل بخشی از مهره‌ها، به نام فاست است که باعث سر خوردن رو به جلوی مهره‌ها می‌شود. سرخوردگی دیسپلاستیک یک نقص مادرزادی است.

اسپوندیلولیستزیس ایسکمیک

علت لغزندگی ایسکمیک نقص در بخشی از مهره‌ها، به نام پارس اینترآرتیکولاریس است. اگر این نقص همراه با لغزش نباشد، عارضه، اسپوندیلولیزیس نامیده می‌شود. اسپوندیلولیستزیس ایسکمیک پی‌آمد آسیب‌های مکرر است و بیشتر در ورزشکارانی، مانند ژیمناست‌ها و مهاجمین فوتبال مشاهده می‌شود که حرکات همراه با کشش شدید انجام می‌دهند.

اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو

علت اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو تغییرات التهابی در مفصل‌های مهره‌ها است که در اثر تحلیل رفتن (دژنراسیون) غضروف و به مرور رخ می‌دهد؛ با این توصیف لغزش دژنراتیو اکتسابی است و بیشتر در سالمندان مشاهده می‌شود.

اسپوندیلولیستزیس ناشی از آسیب دیدگی

اسپوندیلولیستزیس تروماتیک نتیجه وارد شدن ضربه یا آسیب دیدن مستقیم مهره‌ها است. شکستگی پایک یا پدیکول، لامینا یا مفصل‌های فاست اجازه می‌دهد که بخش پیشین مهره‌ رو به جلو بلغزد و جلوتر از بخش عقبی قرار بگیرد.

اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک

علت اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک نوعی نقص استخوانی است که در اثر ناهنجاری‌های استخوانی، برای مثال در پی وجود تومور ایجاد می‌شود.

علائم

اکثر موارد لغزندگی مهره‌ با هیچ گونه علائمی همراه نیست و بیمار فقط زمانی متوجه جابجا شدن مهره‌ها می‌شود که سرخوردگی مهره در عکس رادیوگرافی گرفته شده برای تشخیص عارضه‌های دیگر دیده شود. درهر حال علائم شایع سر خوردن مهره‌ها عبارت است از:

• درد پایین کمر، به ویژه پس از ورزش کردن
• بیشتر شدن گودی کمر
• درد و یا ضعف در یک یا هر دو ران یا پا
• کم شدن توانایی بیمار برای کنترل کردن عملکرد روده و مثانه
• گرفتگی و انقباض عضلات همسترینگ
• اسپوندیلولیستزیس شدید تغییراتی را در شیوع ایستادن و راه رفتن بیمار ایجاد می‌کند، برای مثال بیمار اردک‌وار راه می‌رود. چون در این حالت انحناء رو به جلوی کمر بیشتر می‌شود، شکم جلوتر می‌آید. بالاتنه (قفسه سینه و ...) کوتاه‌تر به نظر می‌آید و مشکل اسپاسم و گرفتگی عضلات پایین کمر پیش می‌آید.

عوامل خطر

سابقه خانوادگی مشکلات کمر یکی از عامل‌های خطر لیزخوردگی مهره‌ها است. نقص مادرزادی در استخوان پارس اینترآرتیکولاریس ستون فقرات (عارضه اسپوندیلولیزیس)، احتمال لغزش ایسکمیک مهره‌ها را افزایش می‌دهد. آسیب‌دیدگی مکرر یا کشش شدید مهره‌های کمر نیز از عامل‌های خطر لغزش مهره‌ها محسوب می‌شود. ورزشکارانی مانند ژیمناست‌ها، وزنه برداران و مهاجمین فوتبالی که هنگام حرکات کششی، نیروی شدیدی به ستون فقرات وارد می‌کنند، بیشتر مستعد لغزندگی ایسکمیک مهره‌ها هستند.

عوارض

عوارض اسپوندیلولیستزیس عبارت است از درد مزمن پایین کمر یا پا، بی‌حسی، گزگز یا ضعف پاها. فشردگی شدید عصب‌ها باعث بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع می‌شود، البته این مشکل نادر است.

شیوع

حدوداً 6 ـ 5 درصد مردان و 3 ـ 2 درصد زنان دچار اسپوندیلولیستزیس می‌شوند.

سر خوردن مهره‌ها مشکلی شایع در بین افرادی است که فعالیت‌های بدنی سنگین، مانند وزنه برداری، ژیمناستیک یا فوتبال انجام می‌دهند.

مردان به دلیل فعالیت‌های بدنی شدیدتر، بیشتر از زنان دچار علائم این اختلال می‌شوند.

اگرچه برخی کودکان زیر 5 سال استعداد ابتلا به اسپوندیلولیستزیس را دارند یا حتی لغزش مهره تشخیص داده نشده دارند، لغزندگی مهره‌های خردسالان عارضه نادری است. اسپوندیلولیستزیس در بازه سنی 10 ـ 7 سال شیوع بالاتری دارد. افزایش فعالیت جسمی در دوران نوجوانی و بزرگسالی، همراه با فرسایش ناشی از زندگی روزمره باعث می‌شود که لیز خوردن مهره‌ها در دوران نوجوانی و بزرگسالی شیوع بالاتری داشته باشد.

‌درمان

درمان اولیه اسپوندیلولیستزیس محافظه کارانه است و بر پایه علائم بیمار توصیه می‌شود. روند معمول درمان لیز خوردن مهره‌ها به شرح زیر است:

• یک دوره کوتاه استراحت یا اجتناب از فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اشیاء، خم شدن و ورزش کردن به کاهش علائم کمک می‌کند.
• طب فیزیکی دامنه حرکتی مهره‌های کمری و همسترینگ را افزایش می‌دهد و همچنین عضلات مرکزی شکم را تقویت می‌کند.
• داروهای ضدالتهابی با کم کردن التهاب عضلات و عصب‌ها درد را کاهش می‌دهد.
• تزریق استروئید (کورتیزون) در فضای اپیدورال برای بیماران دچار درد، بی‌حسی و گزگز پاها مفید است.
• بریس هایپراکستنشن به بیماران دچار اسپوندیلولیستزیس ایسکمیک توصیه می‌شود. این بریس مهره‌های کمر را می‌کشد و دو بخش استخوان مهره درگیر را به هم نزدیک‌تر می‌کند تا وضعیت مهره به مرور اصلاح شود.
• درمان‌های خانگی اسپوندیلولیستزیس مشابه درمان‌های درد پایین کمر است و شامل گرما درمانی، یخ درمانی و مصرف مسکن‌های بدون نسخه، مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهابی می‌شود.

جراحی

چنانچه درمان محافظه کارانه کمکی به تسکین علائم نکند، جراحی توصیه می‌شود. نوع جراحی به نوع لغزش مهره بستگی دارد. ترمیم بخش معیوب مهره یا ترمیم استخوان پارس به رفع علائم بیماران مبتلا به اسپوندیلولیستزیس ایسکمیک کمک می‌کند. چنانچه اسکن ام آر آی یا PET نشان دهد که استخوان در محل نقص فعال است، احتمالاً ترمیم استخوان پارس منجر به تسکین علائم خواهد شد.

فیوژن اینتربادی

عمل‌های جراحی ALIF، PLIF و TLIF برای درمان لیز خوردن مهره‌ها انجام می‌شود. LIF سرواژه فیوژن اینتربادی مهره‌های کمری است. نخستین حرف در سه روش جراحی بیانگر شیوه فیوژن مهره‌ها ـ جلو، عقب و ترانسفورمینال (پهلو) است.

هر سه روش جراحی ALIF، PLIF و TLIF اهداف مشترکی دارند که عبارت است از:

• رفع فشار روی عصب‌های نخاعی (دکمپرشن)
• هم‌تراز کردن مهره‌های ستون فقرات
• پایدار کردن ستون فقرات

جراح در صورت لزوم می‌تواند مهره‌ها را منظم کند. درهرحال اگر فشار از روی عصب‌ها برداشته شود و ستون فقرات پایدار شود، جراحی موفقیت‌آمیز محسوب می‌شود.

پیش آگهی

پیش آگهی بیماران مبتلا به لغزش مهره‌ها خوب است. اکثر بیماران نتیجه خوبی از طرح درمان محافظه‌کارانه و غیرجراحی می‌گیرند. اگر علائم شدید و مستمر باشد، انجام جراحی توصیه می‌شود تا فضای بیشتری برای ریشه‌های اعصاب ایجاد شود و در نتیجه درد و علائم پا برطرف شود. جراحی فیوژن به تسکین درد کمر و پشت بدن کمک می‌کند.

پیشگیری

لغزندگی مهره کاملاً قابل پیشگیری نیست. بااین حال بعضی فعالیت‌ها مانند ژیمناستیک، وزنه برداری و فوتبال فشار روی مهره‌ها را افزایش می‌دهد و به این ترتیب خطر سر خوردن مهره‌ها بیشتر می‌شود.

لغزندگی مهره کمر اغلب در چه افرادی اتفاق می افتد؟

شایعترین فرم سرخوردگی مهره کمر ،اغلب در زنان بعد از سن یائسگی و با وزن بالا اتفاق می افتد. مطالعات علت این موضوع را به تغییرات هومورنی وپوکی استخوان در این دوران مرتبط می دانند.