مننژیوم‌ها یک نوع شایع از تومور مغزی بوده که به آرامی در مننژ‌ها (پرده ای که مغز و نخاع را پوشانده و محافظت می‌کنند) رشد می‌کنند. اکثر مننژیوم‌ها خوش خيم بوده و مي‌توانند از لحاظ اندازه و موقعیت بسیار متغیر باشند.
علت ایجاد
دلیل بروز انواع تومور‌های مننژیوم نا مشخص است ولی گفته می‌شود عواملی وجود دارد که احتمال ابتلا به مننژیوم را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت‌اند از:
سن
مننژیوم اغلب در بزرگسالان شایع است اما می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. مننژیوم در کودکان نادر است.
جنسیت
زنان حدود دو تا سه برابر بیشتر از مردان مبتلا به مننژیوم غیر سرطانی می‌شوند. با این وجود، احتمالا تشخیص مردان و زنان مبتلا به مننژیوم سرطانی به میزان مساوی می‌باشد.
اشعه
تشعشع وارده بر سر ممکن است خطر ابتلا فرد به مننژیوم پیشرفته را افزایش دهد. منابع متداول تشعشع که می‌توانند باعث مننژیوم شود عبارت‌اند از: قرار گرفتن در معرض تابش به صورت اتفاقی و پرتو درمانی به عنوان یک روش برای درمان کرم سلولی بر روی پوست سر به نام سرفه تينا.
اختلالات ژنتیکی
افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع2 (NF2) رسیک بالا‌تری برای ابتلا به مننژیوم دارند. همچنین افراد مبتلا به NF2 احتمال بیشتری دارد که به مننژیوم سرطانی یا بیش از یک مننژیوم مبتلا گردند.
نژاد
افراد سیاه پوست دارای میزان مننژیوم بالا‌تری نسبت به افراد سفید پوست هستند. مننژیوم در آفریقا نسبت به آمریکای شمالی يا اروپا شایع‌تر است.
علائم
بیمار معمولا تا زمانی که آنها رشد نکرده یا به ساختارهای اطراف فشار وارد نیاوردهاند، هیچ علائمی نخواهید داشت. علایم شایعی که دیده می شوند:
سردرد
سردرد از علائم مننژیومی است که در حال تغییر سطوح فشار در مغز می‌باشد. سردرد‌ها از خفیف تا شدید تغییر کرده و مي‌توانند به صورت منقطع یا پیوسته اتفاق بيفتند. همچنین گاهی اوقات ممکن است حالت تهوع یا استفراغ یا مشکل در تمرکز کردن داشته باشید.
تشنج
انقباض مغز یا تورم به علت رشد یا تهاجم مننژیوم‌ها می‌تواند باعث تشنج یا حتی صرع شود . بیماران ممکن است دچار اسپاسم عضلانی ناخواسته یا توهمات بصری شده و همچنین خسته یا گیج شوند.
نقائص عصبی
نقص‌های عصبی بیشتر زمانی که یک مننژیوم کانوکسیتی نزدیک نواحی حرکتی و حسی مغز رشد می‌کند، شایع هستند. این تومور‌ها می‌توانند روی هماهنگی، حس لامسه یا قدرت دست‌ها و پا‌های شما اثر بگذارند. به طور معمول، تومور‌ها با فشار آوردن روی یک نیم کره‌ی مغز باعث بروز علائم در طرف دیگر بدن می‌شوند. برای مثال مننژیومی که روی نیم کره‌ی راست فشار می‌آورد، می‌تواند باعث بروز ضعف یا سوزش در دست یا پای چپ شما شود.به علاوه اگر تومور روی نیم کره‌ی چپ مغز که گفتار را کنترل می‌کند فشار وارد آورد، ممکن است دچار مشکل در صحبت کردن شوید (پیدا کردن کلمات و فهمیدن زبان). دیگر مشکلات عصبی عبارت‌اند از: مشکلات حافظه و تمرکز، تغییرات شخصیتی، عدم بینایی یا دوبینی.
سرگیجه
مننژیوم‌های کانوکسیتی سوپراتنتورال کوچک با سرگیجه همراه هستند. سنکوپ یا غش: مننژیوم‌های کانوکسیتی می‌توانند به جریان خون مغزی ضربه بزنند که باعث می‌شود برخی افراد غش کنند.
غش کردن
سنکوپ یا غش می‌تواند زمانی که مننژیوم کانوکسیتی جریان خون مغزی را تغییر می‌دهد اتفاق بیفتد.
تشخیص
مننژیوم‌ها اغلب قبل از این‌که بیمار هرگونه علائمی داشته باشد، به صورت اتفاقی کشف می‌شوند. معمول‌ترین روشی که یک مننژیوم کشف می‌شود زمانی است که یک تصویر برداری رزنانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) به دنبال یک تصادف انجام شود یا زمانی که بیمار علائمی غیر مرتبط با تومور مثل سردرد، افت شنوایی، سرگیجه و دوران سر در میان نواقص عصبی دیگر را گزارش می‌دهد. تومور در اسکن ظاهر می‌شود. زمانی که بیماران هرگونه علائم روانی غیر عادی با شروع دیررس (بیش از 50 ساله) اولین بخش افسردگی یا تغییرات سریع وضعیت ذهنی داشته باشند، به یک تصویر برداری عصبی سریع از مغز نیاز است.در اکثر موارد MRI همه‌ی اطلاعات مورد نیاز یک شخص را ارائه می‌دهد.
درمان
پیگیری Follow Up
اگر مننژیوم کوچک بوده و هیچ علائمی ایجاد نکند، یک رویکرد wait and see که مستلزم اسکن‌های MRI منظم و دوره ای برای نظارت بر رشد آن است، توصیه می‌شود.
جراحی
عمل جراحی در صورتی که تومور دارای علائم یا در حال رشد باشد و شما در سنی قرار داشته باشید که عمل جراحی امکان پذیر باشد، مناسب است. چندین روش برای از بین بردن مننژیوم وجود دارد که عبارت‌اند از: جمجمه برداری، جمجمه برداری کوچک و روش‌های کم تهاجمی و درمان‌های با راهنمای تصویری. اگر مننژیوم بزرگ بوده و دارای عروق فراوان باشد باید آمبولیزاسیون قبل از عمل انجام شود.
عوارض عمل جراحی
عوارض احتمالی عمل جراحی عبارت‌اند از: آسیب به بافت مغزی طبیعی مجاور، خونریزی و عفونت. عوارض مهم بالقوه عبارت‌اند از:
- تجمع موقتی مایع در مغز (ورم مغزی) بعد از عمل جراحی مننژیوم متداول است، ممکن است برای به حداقل رساندن این مشکل، قبل و بعد از عمل، دارو تجویز شود.
- حدود 20 درصد از افرادی که قبل از عمل تشنج نداشته‌اند، بعد از عمل دچار تشنج خواهند شد. داروی ضد تشنج معمولا بعد از عمل توصیه شده و اگر تشنج بعد از عمل اتفاق نیفتد، به آرامی قطع خواهد شد.
- پس از عمل برخی افراد دچار مشکلات عصبی مانند ضعف عضلانی، مشکلات گفتاری یا مشکل در هماهنگی می‌شوند. این مشکلات بستگی دارد به مکانی که تومور روی آن قرار گرفته است. در اکثر اوقات این علائم پس از چند هفته بر طرف خواهند شد.
برای افرادی که عمل جراحی مغز داشته یا دارای تومور‌های مغزی هستند، یک خطر اضافی لخته شدن خون در رگ‌ها (ترومبوزیز وریدی عمیق) و ریه‌ها (آمبولی ریوی) وجود دارد. در نتیجه درمان‌هایی برای جلوگیری از لخته شدن خون در طول عمل و پس از آن توصیه می‌شوند.
رادیوتراپی
رادیوتراپی اغلب پس از عمل یا در صورتی که عمل جراحی امکان پذیر نباشد، توصیه می‌شوند. اگر عمل جراحی انجام شود، رادیوتراپی معمولا پس از آن که شخص کاملا از جراحی بهبود یافته باشد، شروع می‌شود.رادیوتراپی از اشعه‌های ایکس با انرژی بالا برای تخریب سلول‌های تومور استفاده می‌کند. پرتو‌های ایکس به دقت به مناطقی از مغز که تحت تاثیر تومور‌ها قرار گرفته‌اند، فرستاده می‌شوند. بر خلاف سلول‌های طبیعی، سلول‌های تومور برای ترمیم آسیب ایجاد شده توسط اشعه، ضعیف‌تر هستند. قسمت درمان شده‌ی مغز جهت انتقال بیشترین میزان اشعه به سلول‌های تومور، به دقت برآورد می‌شود در حالی که حداقل اشعه به بافت‌های طبیعی مغز وارد می‌شود.پرتو جراحی استریوتاکسی نوعی از اشعه درمانی است که برای درمان مننژیوم تحدب مغز مورد استفاده قرار می‌گیرد.این نوع از رادیوتراپی عملا مستلزم انجام عمل جراحی نیست اما در عوض از پرتو‌های باریکی از اشعه استفاده می‌کند که از زوایای متعددی فرستاده می‌شوند. اين امر اجازه می‌دهد که یک دوز بسیار بالا از تابش به یک نقطه‌ی کوچک انتقال داده شود. پرتو جراحی استریوتاکسی به عنوان یک درمان منفرد یا تعداد محدودی از درمان‌ها برای تومور‌های کوچک ارائه شده است
عوارض جانبی رادیوتراپی
متاسفانه رادیوتراپی نمي‌تواند همه‌ی سلول‌های تومور را بدون آسیب رساندن به بافت مغزی طبیعی مجاور، از رشد کردن باز دارد. خوشبختانه عوارض جانبی معمولا جدی یا تهدید کننده‌ی زندگی نیستند.خستگی خفیف متداول است و اغلب بیشتر از چند هفته پس از اشعه درمانی طول نمی‌کشد. قرمزی اندک یا سوزش پوست ممکن است رخ دهد و موقتی است. سردرد و حالت تهوع به ندرت در طول رادیوتراپی اتفاق افتاده و می‌تواند در صورت لزوم درمان شود. پرتو جراحی استریوتاکسی خیلی خوب سازگاری می‌کند، عموما همراه با حداقل یا بدون هیچ علائمی است. شایع‌ترین علائم احتمالی، خستگی کوتاه خفیف و سردرد موقتی خفیف هستند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی در موارد وخیم به کار می‌رود مانند زمانی که تومور‌ها تهاجمی یا بازگشت پذیر باشند.
پس از جراحی
انجام مراقبت‌های بعد از جراحی می‌تواند روند بهبودی شما را سرعت بخشد.اگر شما برای مننژیوم کانوکسیتی درمان شده‌ايد احتمالا دو تا چهار روز پس از عمل از بیمارستان مرخص خواهید شد. بار دیگر که به خانه بر می‌گردید باید بتوانید بدون پرستار خانگی، ویزیت پرستار یا مراقبت‌های خانگی ویژه از خود مواظبت کنید. شما بهتر است در دو هفته‌ی اول پس از مرخص شدن از بیمارستان، رانندگی یا ماموريت‌های شخصی خود را انجام ندهید.شما ممکن است 7 تا 14 روز پس از ترخيص، ملاقاتی با جراح مغز و اعصاب خود برای گفتگو درباره‌ی پیشرفت و برنامه‌هایتان برای افزایش فعالیت خود، داشته باشید.ورزش‌های سنگین در طول دو هفته‌ی اول برای شما ممنوع است اما شما می‌توانید برای جلوگیری از عوارض عدم فعالیت و استراحت در بستر، سه بار در روز به مدت 20 دقیقه پیاده روی کنید.افراد مختلف واکنش‌های مختلفی به بیهوشی و عمل جراحی نشان می‌دهند. اکثر افراد دو تا شش هفته پس از عمل یا حتی زودتر به کار خود بر می‌گردند، این امر بستگی دارد به روند بهبودی شما و همچنین ماهیت کارتان، مدت جابه جایی شما و هر شرایط پزشکی اصولی دیگری. اگر شما دارای هر گونه مشکلات عصبی باشید، توان بخشی گاهی اوقات کمک کننده است.
