فیستول شریانی یا AVF، اتصال غیر طبیعی عروق در بافت‌های اطراف مغز یا نخاع است که در آن یک یا چند شریان به طور مستقیم به یک یا چند رگ و یا فضاهای وریدی به نام سینوس متصل می‌شوند. شریان‌ها خون را از قلب به بافت‌ها حمل می‌کنند و رگ‌ها خون را از بافت به قلب می‌برند. در صورت وجود AVF، یک ارتباط مستقیم بین یک یا چند شریان و رگ یا سینوس وجود دارد که موجب مشکلات بسیاری می‌شود.
فیستول‌های شریانی با ناهنجاری‌های شریانی (Arteriovenous Malformation) متفاوتند، AVM در داخل بافت مغز یا نخاع یافت می‌شود، اما AVF در پوشش مغز یا نخاع، مانند سخت شامه یا آراکنویید یافت می‌شوند. جدی‌ترین مشکل مربوط به AVF این است که خون شریانی با فشار بالا را به رگ یا سینوس‌های وریدی انتقال می‌دهند که خون را از مغز یا نخاع تخلیه می‌کنند. این امر باعث افزایش فشار روی سیستم وریدی در اطراف مغز یا نخاع می‌شود.
دلایل فیستول شریانی
کاتتریزاسیون قلبی
فیستول شریانی ممکن است به عنوان یک عارضه از روشی به نام کاتتریزاسیون قلبی ایجاد شود. در طی کاتتریزاسیون قلبی، یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر به داخل شریان یا رگی در کشاله ران، گردن یا بازوی شما وارد می‌شود و از طریق رگ‌های خونی به قلب شما وارد می‌شود.
اگر سوزن مورد استفاده در کاتتریزاسیون، در طی عمل جراحی از شریان و ورید عبور کند و شریان گشاد (بزرگتر) شود، می‌تواند فیستول شریانی ایجاد کند. این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد.
آسیب‌هایی که پوست را سوراخ می‌کند
همچنین ممکن است پس از یک آسیب سوراخ کننده پوست، مانند گلوله خوردن یا زخم چاقو، فیستول شریانی ایجاد شود. این وضعیت ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که زخم شما در بخشی از بدن ایجاد شده که یک رگ و شریان در کنار آن قرار دارند.
فیستول مادرزادی
بعضی از افراد با فیستول شریانی متولد می‌شوند (مادرزادی). اگرچه دلیل دقیق آن مشخص نیست، در فیستول شريانی مادرزادی، شریان‌ها و رگ‌ها به درستی در رحم شکل نمی‌گیرند
بیماری‌های ژنتیکی
فیستول شریانی در ریه‌ها (فیستول شریانی ریوی) می‌تواند به علت بیماری ژنتیکی (بیماری اوسلر- وبر- راندو، که به تلانژکتازیای هموراژیک ارثی نیز شناخته می‌شود) ایجاد شود که باعث شکل گیری عروق خونی غیر طبیعی در بدن، به ویژه در ریه‌ها، می‌شود.
ایجاد فیستول با جراحی
افرادی که نارسایی کلیه مرحله پیشرفته دارند، ممکن است فیستول شریانی نیز داشته باشند که به صورت جراحی ایجاد شده است تا دیالیز را ساده‌تر کند. اگر سوزن دیالیز به دفعات بسیار در ورید قرار داده شود، رگ ممکن است زخمی و نابود شود.
ایجاد فیستول شریانی، با اتصال رگ به یک شریان مجاور، آن را گشاد می‌کند و باعث می‌شود که سوزن برای دیالیز راحت‌تر وارد شود و منجر به سریع‌تر شدن جریان خون می‌گردد. این فیستول AV معمولا در ساعد ایجاد می‌شود.
علائم
فیستول‌های شریانی کوچک در پاها، بازوها، ریه‌ها، کلیه‌ها یا مغز اغلب علائم و نشانه‌هایی ندارند و معمولا به غیر از نظارت دکتر نیازی به درمان ندارند. فیستول‌های شریانی بزرگتر می‌توانند علائم و نشانه‌هایی ایجاد کنند.
علائم و نشانه‌های فیستول شریانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- رگ‌های برجسته بنفش رنگ، که می‌توانید از روی پوست خود ببینید، و شبیه به رگ‌های واریسی هستند
- تورم در بازوها یا پاها
- کاهش فشار خون
- خستگی
- نارسایی قلبی
زمان مراجعه به پزشک
اگر هر کدام از این نشانه‌ها و علائم را دارید و فکر می‌کنید که ممکن است فیستول شریانی داشته باشید، قرار ملاقاتی برای مراجعه به پزشک ترتیب دهید. تشخیص زود هنگام فیستول شریانی می‌تواند شرایط شما را آسان‌تر کند و خطر ابتلا به عوارض مانند لخته شدن خون و یا در موارد شدید نارسایی قلبی را کاهش دهد.
عوارض
اگر فیستول شریانی بدون درمان رها شود، می‌تواند عوارضی ایجاد کند، که برخی از آن‌ها ممکن است جوی باشند. این عوارض عبارتند از:
نارسایی قلبی
این وضعیت جدی‌ترین عارضه فیستول شریانی بزرگ است. از آن جا که خون شما از طریق فیستول شریانی سریع‌تر از عبور از شریان‌ها، مویرگ‌ها و رگ‌های طبیعی، جریان می‌یابد، قلب شما سخت‌تر پمپاژ انجام می‌دهد تا افت فشار خون را جبران کند (نارسایی قلبی در خروجی بالا نامیده می‌شود). با گذشت زمان، افزایش شدت پمپاژ قلب، می‌تواند عضله قلب شما را تضعیف دهد و منجر به نارسایی قلبی شود.
لخته شدن خون
فیستول شریانی در پاها ممکن است سبب ایجاد لخته‌های خون شود، به طوری که اگر لخته به ریه‌ها برسند، به ترومبوز عمقی ورید منجر می‌شود (آمبولی ریوی)، وضعیتی که به لحاظ بالقوه مرگبار است. بسته به جایی که فیستول شما قرار دارد، می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
درد پا
فیستول شریانی در پای شما همچنین می‌تواند باعث ایجاد درد در پاها شود (لنگی)، و یا می‌تواند دردی که در حال حاضر دارید را بدتر کند.
خونریزی
بدشکلی وریدی ممکن است منجر به خونریزی از جمله در سیستم گوارش شود.
تشخیص
برای تشخیص فیستول شریانی، پزشک شما از یک استتوسکوپ استفاده می‌کند تا به جریان خون عبوری از ناحیه‌ای که فکر می‌کند ممکن است فیستول داشته باشد، گوش دهد. جریان خون عبوری از یک فیستول شریانی صدایی شبیه به تیک تیک یا صدای ماشین همهمه می‌دهد (صدای ماشین).
اگر پزشک شما صدای ماشین را بشنود، آزمایش‌های دیگری خواهید داشت تا تأیید شود که این صدا توسط فیستول شریانی ایجاد می‌شود. این آزمایشات می‌توانند شامل موارد زیر باشد:
سونوگرافی داپلکس
سونوگرافی داپلکس موثرترین و رایج‌ترین روش برای بررسی فیستول شریانی در رگ‌های خونی پاها یا بازوها است. در سونوگرافی داپلکس، دستگاهی به نام مبدل روی پوست شما در ناحیه مشکوک فشار داده می‌شود.
این مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا تولید می‌کند که از گلبول‌های قرمز برمی‌گردند. سونوگرافی داپلکس می‌تواند با اندازه‌گیری میزان تغییر در گام (فرکانس) آن، سرعت جریان خون را تخمین بزند.
آنژیوگرام توموگرافی کامپیوتری
آنژیوگرام سی تی به پزشک شما اجازه می‌دهد تا شریان‌های شما را بررسی کند و ببیند آیا جریان خون مویرگ‌ها را دور می‌زند. شما تزریق رنگی دریافت خواهید کرد که در تصاویر سی تی نشان داده می‌شود، و اسکنر دونات شکل سی تی حرکت داده می‌شود تا تصاویری از شریان گرفته شود که پزشک شما معتقد است باریک شده است. سپس تصاویر برای مشاهده توسط پزشک شما به یک مانیتور کامپیوتری ارسال می‌شود.
آنزیوگرافی رزونانس مغناطیسی(MRA)
اگر پزشک شما فکر کند ممکن است دچار فیستول شریانی در یک شریان عمقی زیر پوست خود باشید، ممکن است از MRA استفاده کند. این آزمایش اجازه می‌دهد تا پزشک شما بافت نرم در بدن شما را ببیند. او از تکنیک مشابه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می‌کند، اما شامل استفاده از یک رنگ خاص نیز می‌باشد که به ایجاد تصاویری از رگ‌های خونی کمک می‌کند.
در طی یک MRI یا MRA، روی یک میز در داخل دستگاه لوله مانند طولانی قرار می‌گیرید که میدان مغناطیسی تولید می‌کند. دستگاه MRI از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر از بافت‌های بدن شما استفاده می‌کند. با استفاده از تصاویر این تست، پزشک شما ممکن است قادر به مشاهده فیستول شریانی باشد.
درمان
ممکن است پزشک شما بتواند فیستول شریانی شما را تنها با مشاهده تشخیص دهد، به خصوص اگر کوچک باشد و هیچ مشکلی برای سلامتی ایجاد نکند. برخی از فیستول‌های شریانی کوچک بدون درمان تنگ می‌شوند.
اگر فیستول شریانی شما نیاز به درمان داشته باشد، پزشک شما ممکن است روش‌های زیر را توصیه کند:
جراحی
درمان جراحی که دکتر توصیه می‌کند بستگی به شرایط فیستول شریانی و سابقه بیماری شما دارد، اما به طور کلی یکی از دو نوع عمل جراحی خواهد بود: آمبولیزاسیون با کاتتر یا رزکسیون میکروسرجیکال.
هدف درمانی هر دو روش به طور کلی یکسان است: متوقف کردن جریان خون از عبور از فیستول شریانی، که یک ناهنجاری در سیستم گردش خون است.
آمبولیزاسیون
یکی از گزینه‌های درمانی آمبولیزاسیون با کاتتر نامیده می‌شود. جراح مغز و اعصاب یا رادیولوژیست اینترونشنالیست، برشی در نزدیکی کشاله ران در بالای قسمت داخلی ران ایجاد می‌کند، تا به یک شریان دسترسی پیدا کند. سپس یک کاتتر را وارد شریان کرده و با کنترل گرافی در محل مناسب قرار می دهد. او از یک سیستم هدایت تصویری برای هدایت کاتتر به محل فیستول شریانی استفاده می‌کند. سپس ماده‌ای به نام عامل آمبولیک را تزریق می‌کند که عمدتا رگ خونی را متوقف می‌کند و جلوی عبور جریان خون از نواحی بدشکل را می‌گیرد. عامل آمبولیک ممکن است یک ماده چسب مانند یا چیزی به نام اونیکس باشد. در طی این روش برای ترمیم فیستول شریانی، معمولا تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرید تا راحتی شما افزایش یابد و به جراح اجازه انجام عمل را بدهید.
بهبودی شما از آمبولیزاسیون کاتتر در بیمارستان شروع می‌شود، جایی که باید انتظار داشته باشید که یک یا دو روز بعد از این عمل بستری شوید. بلافاصله بعد از این عمل، ممکن است از شما خواسته شود تا حدود شش ساعت صاف دراز بکشید، اما بعد از آن می‌توانید بنشینید و اگر آمادگی داشته باشید، قدم بزنید. در طی این زمان، پزشک بر روی برش شما نظارت دارد تا وجود خونریزی یا تورم را بررسی و هر گونه عوارض ناشی از روش آمبولیزاسیون شما را مشاهده کند.
بهبودی در خانه می‌تواند از چند روز تا چند هفته، بسته به سلامت کلی و سایر عوامل شما متفاوت باشد. در اولین روزهای بهبودی، فعالیت‌هایی مانند رانندگی، ورزش و بلند شدن اشیای سنگین باید محدود شود و لازم است استراحت زیادی داشته باشید. پزشکان ممکن است داروهایی را برای درد و مشکلات دیگر تجویز کنند. باید محل برش در قسمت داخلی ران خود را برای وجود نشانه‌های عفونت و خونریزی بررسی کنید، اگر چه این محل برش معمولا با عارضه ای همراه نیست.
شما می‌توانید به طور تدریجی به فعالیت‌های طبیعی خود در هفته آینده یا بعدها ادامه دهید. در هفته‌های بعد از آمبولیزاسیون کاتتر، انتظار می‌رود که جلسات پیگیری با پزشکان برای بررسی بهبودی برش و نتیجه روش خود را داشته باشید. برخی از افراد همچنین نیاز به روش‌های آمبولیزاسیون چندگانه در طول زمان دارند، که آمبولیزاسیون مرحله‌ای نامیده می‌شود.
این روش به عنوان روشی حداقل تهاجمی محسوب می‌شود و یک وسیله برای جراح مغز و اعصاب است تا به طور غیرمستقیم به فیستول شریانی دسترسی پیدا کند. با این حال، برای همه بیماران مناسب نیست، زیرا برخی از فیستول‌های شریانی می‌توانند با استفاده از یک عامل آمبولیک بسته شوند.
خارج کردن میکروسرجیکال
برخی از بیماران متقاضی خوبی برای آمبولیزاسیون کاتتر نیستند، به همین دلیل پزشک شما ممکن است روش دیگری به نام رزکسیون میکروسرجیکال را برای ترمیم فیستول شریانی پیشنهاد دهد. میکروسرجری، جراحی است که تحت میکروسکوپ ویژه‌ای انجام می‌شود و به جراح اجازه می‌دهد تا هنگام انجام عمل‌های ظریف، دید بیشتری داشته باشد. با توجه به این تکنولوژی پیشرفته، جراحان مغز و اعصاب مغز و اعصاب می‌توانند جراحی‌هایی را انجام دهند که قبلا دشوار یا حتی غیرممکن بوده‌اند.
در طی این روش، جراح اعصاب شما به طور مستقیم به فیستول شریانی دسترسی پیدا می‌کند تا آن را ترمیم کند. جراح مغز و اعصاب نیاز به کرنیوتومی (باز کردن جمجمه) برای دسترسی به عروق خونی دارد. این بدان معنی است که آن‌ها بخش کوچکی از جمجمه را برداشته و به دسترسی مستقیم به سایت دچار ناهنجاری پیدا می‌کنند.
با این حال، بسته به موقعیت و شرایط، همه بیماران نیازی به انجام کرنیوتومی ندارند. همه فیستول‌های شریانی در اطراف مغز رخ نمی‌دهند و حتی فیستول‌هایی که ایجاد می‌شوند، می‌توانند از طریق برش‌های حاصله در سایر مکان‌ها قابل دسترسی باشند. همانند آمبولیزاسیون کاتتر، در رزکسیون میکروسرجیکال، باید تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید.
بهبودی از میکروسرجری برای حذف AVF بستگی به عوامل بسیاری، از جمله سن، سلامتی و محل و اندازه فیستول دارد. اگر چه به طور کلی، می‌توانید انتظار داشته باشید که در حدود 3 تا 5 روز در بیمارستان بمانید در حالی که تیم مراقبت؛ بازیابی شما از بیهوشی و روند بهبودی برش را نظارت می‌کنند و هر گونه عوارض ناشی از این روش را بررسی می‌نمایند.
بازیابی در منزل می‌تواند چندین هفته، معمولا شش هفته طول بکشد، اما بهبودی شما با توجه به شرایط و وضعیت شما، متفاوت خواهد بود، زیرا همه بیماران متفاوت هستند. پزشکان پس از رفتن شما به خانه، دستورالعمل‌های خاصی در مورد مراقبت از برش به شما ارائه می‌دهند. انتظار می‌رود که تا یک هفته یا بیشتر از رانندگی، بلند کردن اجسام و فعالیت‌های شدید، منع شوید، و به تدریج در طی چند هفته آینده به فعالیت‌های عادی باز خواهید گشت.
در طول این مدت ممکن است احساس خستگی و درد داشته باشید، بنابراین پزشکان ممکن است داروهایی برای کمک به بهبودی شما تجویز کنند. اگر جراحی شما مغز را شامل شود، ممکن است دچار مشکلات موقت عصبی مانند دشواری در تمرکز یا مشکلاتی در هماهنگی یا تعادل شوید. در طی چند هفته پس از جراحی، می‌توانید انتظار داشته باشید که با پزشکان خود برای جلسات پیگیری جهت کشیدن بخیه‌ها و بررسی بهبود وضعیت؛ ملاقات کنید. شما می‌توانید پس از شش هفته دوباره به کار بازگردید.
